O'z Ўз En Ru Ar
×

Minoralar

VII–VIII asrlarda hududga kirib kelgan islom dini mahalliy shaharning nafaqat ijtimoiy-iqtisodiy, shaharsozlik infratuzilmasi, meʼmoriy qiyofasini, balki uning falsafasini ham tubdan oʻzgartirdi. Bu savdo va hunarmandchilik shaharlarining paydo boʻlishi va ularning yangi plastik siluetining paydo boʻlishi, shaharsozlik va umuman arxitektura ustuvorliklarining oʻzgarishi davri. Islomgacha boʻlgan shaharning nisbatan sodda ichki iyerarxiyasining tuzilishi (qishloq tevarakli qalʼa va qasrlar arxitekturasi) endilikda sezilarli darajada murakkablashdi. Termiz, Samarqand, Buxoro shaharlari yirik koʻp tarmoqli tuzilmaga (maʼmuriy, saroy, diniy, savdo-hunarmandchilik, istehkom, muhandislik va boshqa inshootlar) aylanib bordi. Musulmon oʻrta asrlari shaharlarining qiyofasini koʻp jihatdan diniy binolar — masjidlar, madrasalar, maqbaralar va boshqalar belgilaydi. Ular shahar hayotining umumiy muhitiga yangi plastik va semantik ohanglarni olib keladi. Pishiq gʻishtlar quri-lish va dekorativ qoplama materiali sifatida ishlatila boshlandi.
Moʻgʻullargacha boʻlgan davrning Movarounnahr meʼmorchiligida shaharsozlikning faol rivojlanishi natijasida diniy, maʼmuriy va ijtimoiy binolar qurishning asosiy tarkibiy, texnik va badiiy tamoyillari ishlab chiqildi. Mahalliy meʼmorlar murakkab inshootlarni, xususan, gumbaz va peshtoqlarni, toq qoplamalar yaratishni oʻrgandilar, shuningdek, inshootlarning badiiy ifodali qiyofasini yaratishda pishiq gʻishtlarning toʻqimasidan ustalik bilan foydalandilar. Ushbu davrda Movarounnahr meʼmorchiligining mustaqil maktabi shakllandi, jahon ahamiyatiga ega boʻlgan haqiqiy meʼmorchilik durdonalari bu maktabga mansub. Mahalliy ustalarning meʼmoriy gʻoyalari oʻsha davrning ilmiy yutuqlari — geometriya, matematika va materialshunoslikka asoslangan edi. Meʼmorchilikning estetik qiyofasi xususiyatlari hunarmandlarning katta guruhi — kulollar, kanda-korlar, ganch va yogʻoch oʻymakorlik ustalarining tajribasi va mahorati tufayli shakllandi. Bu davrda Temuriylar va oʻzbek xonliklari musulmon yodgorliklarining keyinchalik rang ramziga aylangan koʻk-oq va moviy sopol koshinlar hali meʼmoriy bezak makoniga kiritilmagan edi.

OʻZBEKISTON SANʼATI TARIXI Akbar Hakimov

CЎНГГИ МАҚОЛАЛАР
ИЖТИМОИЙ ТАРМОҚЛАР
O‘ZBEKISTON ISLOM SAN'ATI JAHON SIVILIZATSIYASINING AJRALMAS QISMI

Ўзбекистон ислом санъати жаҳон цивилизациясининг ажралмас қисми

Manzil

Адрес:Тошкент/Олмазор Қорасарой / 47
е-маил: sanat@cisc.uz
Bog'lanish

+998904083399