O‘zbekiston san’ati asrlar qa’ridan kelib chiqqan. Mezolit davrining bizgacha yetib kelgan qoya tosh tasvirlari O‘zbekiston hududida ibtidoiy san’at o‘choqlari paydo bo‘lishidan dalolat beradi. Biroq, ibtidoiy jamiyat sharoitida ushbu qoya tosh rasmlari hali ongli ijtimoiy, mafkuraviy va badiiy-estetika va qarashlarga ega emas edi.

Yovvoyi buqalarni ovlash. Zarautsoy qoya suratlari

Alohida e’tiborni Markaziy qismda joylashtirilgan tasvirlar tortadi. Bu yerda yovvoyi buqalarni ovlash sahnalari mavjud Tasvirlarda odamlarning kamon, bume-rang va boltalar bilan qurollanganligini ko‘rishingiz mumkin... Ovchilar g‘ayrioddiy qo‘ng‘iroq shaklidagi kiyimda drofa qushiga o‘xshaydi. Yovvoyi buqalar, ehtimol, bu qushlardan qo‘rqmagan va ibtidoiy ovchi ularga yaqinlashayotganini yashirishi mumkin edi... (Pugachenkova G. A., Rempel L. I. 1965. B. 13 bet).

Arxar (tog‘ echkisi)ning qoyatosh tasviri. Mil. avv. 5–4 ming yillik. Toshkent viloyati. Bo‘stonliq tumani

Mezolit davridagi tosh tasvirlari bilan mashhur qadimiy yodgorlik Zarautsoy g‘ori O‘zbekiston janubidagi Ko‘hitang tog‘larida joylashgan. U “Oltin olov darasi” degan ma’noni anglatadi. Eng qiziqarli tasvirlar joylashgan makon-g‘or esa “Zarautkamar” — “Oltin olov g‘ori” deb ataladi. Qoyalar yuzasida ov sahnalari, turli hayvonlar va insoniy shakllar tasvirlangan. Zarautsoyning qoya tosh tasvirlariga monand namunalar Yevropa va Osiyodagi bir qator mamlakatlarda topilgan mezolit davridagi yodgorliklarning soni cheklangan. Ular orasida Ispaniya, Hindiston, Ukraina, Ozarbayjon va Tojikiston hududida qoyatosh tasvirlari kabi ibtidoiy san’at obyektlari haqida gapirish mumkin. Ispaniyadagi mezolit davri rasmlari Zarautsoy qoyatosh tasvirlari bilan uslub va mavzulari jihatdan juda o‘xshashdir. Ularning umumiy xususiyatlari harakatni tasvirlashdir. Tosh asrining qoyalarda bitilgan tasvirlari O‘zbekiston janubidagi Teshiktosh va Obirahmat g‘orlarida, Toshkent yaqinidagi tog‘larda, Chimyon, Chotqol, Beldirsoy hududlarida, Navoiy viloyatidagi Sarmishsoy qoyalarida, Samarqand yaqinida joylashgan Ilonsoy va Oqsoyda, Farg‘ona atrofidagi Suratsoy va O‘zbekistonning boshqa hududlarida topilgan. Ushbu davrlarning madaniy yodgorliklari san’at tushunchasiga to‘liq mos kelmaydi, ammo ular intuitiv badiiy shakllarning paydo bo‘lishi nuqtai nazaridan muhimdir. O‘zbekiston madaniyatining qadimiy qatlamlari o‘z hududida tamaddun o‘choqlari borligi va birlamchi ijtimoiy jamoalar shakllarini rivojlantirish va ilk davlatchilik turlariga o‘tish uchun asos bo‘lib xizmat qilgan ilk tamaddun o‘choqlari mavjudligidan dalolat beradi.

Маълумотлар "Ўзбекистон санъати тарихи китоб - альбом"идан олинди. 
Муаллиф: Академик Акбар Ҳакимов