Хива хонлиги кийиниш маданияти юқори даражада бўлганлиги албатта аҳолининг барча ёш қатламига алоҳида кийим тикиб, кийилганлиги, кийиниш одобига катта эътибор қаратилганлиги ва кийиниш мадания-ти билан боғлиқ, асрлар давомида шаклланиб келган удум, анъаналардан билишимиз мумкин.Хива хонлиги кийиниш маданиятида инсоннинг жинси, ёши, жамиятдаги тутган ўрнига қараб либос матосининг ранги, бичими, безатилиши жиҳатидан бири-биридан ажралиб турган ва бунда, болалар кий-ими мустасно бўлиб қолмасдан, кийиниш эстетикасига алоҳида ёндашилган. Албатта, болаларнинг ҳар бир ёшига, мавсумга, улғайишига қараб алоҳида кийим тикилган. Бола ҳаётга келган илк кунларида, гўдакнинг ҳаёти узун, бардавом бўлиш ниятида, оиланинг ёши энг улуғ буви-момонинг кийган кўйлакларидан йўргак тайёрланиб ўралган. Гўдак етти кунлик бўлиши биланоқ, унга онанинг эски кўйлакларидан, юмшоқ, майин, чоклари боланинг танасига ботмайдиган майда қилиб куртача тикилган. Яхлит бичимдаги куртача кўйлаклар чақалоқнинг 40 кунлик чилла даврида тугагунга қадар кийдирилган ва шу боис “чилла кўйлак” деб аталган. Чилла тугагач болага бир тараф елка ёки олди очиқ, узун, яхлит бичимли кўйлаклар тикиб кийдирилган. Совуқ мавсумларга алоҳида пахта ёки қўй, туя жуни солиб қавиб, қалинлаштирилган “жубба” тикилган. Кўйлакларнинг узунлиги боланинг оёғини ёпиб турадиган даражада узун бўлган. Болалар кўйлакларини турли рангли мато қийтиқларидан тумор аппликациялар, ранг-баранг кўриниш бериб безатилган ва порлоқ, узун ҳаёт рамзини билдириб турган. Болалар кийимини тикишда ёқалар боланинг бўйнига ботмаслиги мақсадида тикилмаган, тикилганда ҳам, қавиб, қалинлаштирилмаган. Болалар бошига маҳаллий косиблар ёки онаси тарафдан тикилган юмшоқ қалпоқлар кийдирилган. Болалар қалпоқларини тикишда, турли ёрқин рангли мато қийтимларини улаб тикилган. Қалпоқлар маржон, ипак иплардан тўқилган попуклар билан безатилган. Бола 7 ёшга кирганида кийим бичимлари катталар кийими бичими билан бир хил тикилиб кийдирилган. Хоразм аҳолиси ўртасида бош кийимсиз юриш одобсиз ҳисоблангани сабабли, болалар кичиклигидан ушбу одобга ўргатилиб тарбияланган. Бош кийим, яъни таҳя, тўппи ўғил бола ва қизларники ранг, безатилиши жиҳатидан ажралиб турган. Болалар заргарлик буюмлари алоҳида эътиборга лойиқ. Қизлар 9–12 ёшига кирганда байрамга кийиш учун мўлжалланиб тикилган таҳя орқа қисмига моҳир заргар усталар томонидан ясалган заргарлик буюми осма тумори қадалиб безатилган. Шунингдек ўғил болалар кийими аксессуар ва заргарлик буюмлари билан безатилган, буларга камарлар, камарбоғи мисол бўла олади. Хоразмнинг табиий шароити ҳайвон жун ва терисидан кенг фойдаланишни тақозо қилгани боис, бош кийимлар ва уст кийимлар тери ва жундан кўп тикилган. Ўғил болаларга мўйнадан тайёрланган бош кийимлар иҳчам тарзда тикиб тайёрланган. Уст кийимлар этагига кенгайган, енглари яхлит бичимда тикилган, айрим намуналар майда қавиқ билан қавилган. Болалар пойабзаллари ҳаракатига қулай бўлган юмшоқ чармлардан ёки қалин, пишиқ матодан “адик” (этик)лар тикиб тайёрланган ва шунингдек, жун толаларидан тўқилган пайпоқлар кийдирилган.
Хонликлар даври ўзбек миллий либоси тарихи Қўзиева Малика
